هفتمین جلسه تفسیر سوره حجرات – دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)

در هفتمین جلسه تفسیر سوره حجرات مطرح شد؛

“اگر قرار است که برادری محقّق شود، باید براساس برابری و مساوات شکل بگیرد.”

روز گذشته (دوشنبه) هفتمین نشست از سلسله جلسات “تفسیر قرآن” با حضور حجت‌الاسلام والمسلمين زارعی در مسجد دانشگاه برگزار شد.

مشروح سخنان حجت‌الاسلام والمسلمين زارعی در هشتمين جلسه تدبر در قرآن پیرامون آیه شریفه:

“إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ”

مؤمنان برادر یکدیگرند؛ پس دو برادر خود را صلح و آشتی دهید و تقوای الهی پیشه کنید، باشد که مشمول رحمت او شوید!

آیه ۱۰ سوره مبارکه حجرات بدین شرح است:

آیه ۱۰ سوره حجرات اشاره دارد به یکی از کلیدی ترین مباحث جامعه ما و همچنین یکی از اهداف بزرگ انقلاب اسلامی؛ مسئله عدالت اجتماعی، مساوات و برابری. با تحقق یافتن مسئله برابری و مساوات است که برادری مؤمنان محقق میشود و مؤمنان با یکدیگر برادر میشوند و الّا اگر عدالت اجتماعی، مساوات و برابری نباشد، برادری معنا پیدا نمی کند.

سوال: آیا در جامعه اسلامی دردی بدتر از فقر، نداری، تنگدستی و جهل و نادانی هست؟

اگر دردی بدتر از فقر نیست، دردی بدتر از جهل نیست، چرا بخشی از ثروتمندان جامعه ما احساس درد نمی کنند؟ (اصلاً احساس درد نمی کنند). آیا کسی که اصلاً احساس درد نکند، میتواند خودش را پیرو اسلام و قرآن بنامد؛ میتواند بگوید که من تربیت شده مکتب امام صادق (ع) هستم.

برخی در دریای ثروت و دارایی غوطه ور هستند و برخی هم از فرط نداری، جانشان به لب رسیده است. ما چگونه میتوانیم بگوئیم که این عدّه مسلمان اند، تابع قرآن اند و پیرو پیغمبر اکرم (ص) هستند.

در جامعه اسلامی ، روابط اقتصادی آن باید بر مبنای موازین اسلامی و موازین دینی باشد. اگر روابط اقتصادی آن بر این مبنا پایه گذاری نشود، قطعاً برابری و مساوات محقّق نمی شود.

ما معتقدیم که برابری و مساوات به معنای اصلی اش، در عصر ظهور حضرت حجت (عج) و در سایه خیمه عدالت گستر آن حضرت، تحقق پیدا میکند. (بطور مطلق)

اما آیا جامعه ما باید دست روی دست بگذارد و منتظر باشد تا ظهور اتفاق بیافتد، تا عدالت اجتماعی آن وقت بطور کامل محقّق بشود؟! اگر اینگونه باشد که تمامی فقرا و مظلومان از بین میروند.

در این جلسه میخواهیم برابری و مساوات را از منظر پیغمبر اکرم (ص) و امیرالمؤمنین (ع) بیان کنیم تا ببینیم خود پیغمبر نسبت به مسئله برابری و مساوات چه نگاهی داشته اند. در سیره شان، در زندگی شان، در رفتارشان، در روابط اقتصادی و روابط تجاری شان، آیا این برابری بوده است یا نبوده؟

مرحوم شیخ مفید یک روایتی را از پیغمبر اکرم (ص) نقل میکند؛ مبنی بر اینکه [برای تحقق] این برابری و مساوات، حتماً باید افراد بر یکدیگر مزیتی داشته باشند یا نه؟ آیا سیاه پوست و سفید پوست مزیّتی نسبت به یکدیگر دارند که براساس آن، به یکی بیش از دیگری داده شود؟

آیا از نظر اسلام بین یک فرد عادی با کسی که فرضاً دانشمند است، استاد است، یا آیة ا… العظمی و مرجع تقلید میباشد، فرق است یا فرق نیست؟

در بیان پیغمبر اکرم، مردم از خلقت آدم تا زمان خود ایشان همچون دندانه های شانه باهم یکسان و برابر بوده اند؛ فضلی برای عرب نسبت به عجم وجود ندارد. همچنین باید در جامعه خودمان هم بگوئیم که فضلی برای جامعه فارسی زبان نسبت به جامعه عرب زبان وجود ندارد.

البته امروز بعضاً گفته میشود که ما قوم برتریم. ما به عرب ها چکار داریم؟! ما چکار داریم که در فلسطین، سوریه، لبنان و بحرین و یمن چه میگذرد؟

در بیان پیغمبر حتی سرخپوست هم نسبت به سیاهپوست فضیلت و برتری ندارد الّا به تقوی. اگر قرار است که برادری محقّق شود، باید براساس برابری و مساوات شکل بگیرد.

قرار نیست که بگوئیم پیغمبر صلی ا… علیه وآاله فرمود، علی علیه السلام فرمود، امام باقر علیه السلام فرمود، و همینگونه بشنویم و رد بشویم. ما ببینیم آن چیزی که معصومین (ع) به ما گفته اند، حداقل کف آنرا داریم یا نه. حالا اگر نمیتوانیم که حد اعلای آنرا داشته باشیم، لااقل کف آنرا در خود به وجود بیاوریم.

بیاییم به مردم از جانب خودمان انصاف بدهیم. یعنی:

“آنچه که برای خود می پسندیم، برای دیگران هم بپسندیم”

ما میخواهیم خودمان بهترین چیزها را داشته باشیم. پس به مردم هم حق بدهیم که بهترین چیزها را داشته باشند. از جانب خودمان به مردم انصاف بدهیم؛ اگر میخواهیم که بهترین امکانات را در زندگی داشته باشیم، خب به دیگران هم حق بدهیم که دوست داشته باشند این بهترین ها را داشته باشند.

یکی از رذایل اخلاقی بسیار زشت که در برخی از ما وجود دارد، [مسئله] خودخواهی و زیاده خواهی ماست. انسان همه چیز را برای خودش در حدّ اعلای آن میخواهد اما وقتیکه به دیگران میرسد در واقع اصلا کک او نمی گزد [بی تفاوت است].

حاضر است که در بهترین خانه ها زندگی کند اما یکی هم هست که چون پول پیش خانه ندارد، صاحب خانه اورا بیرون می اندازد. پس باید در کوچه و خیابان زندگی کند که در آنجا هم شهرداری اجازه نمیدهد. کجای اسلام اینرا به ما یاد داده و این را به ما گفته؟!

کمک به برادران دینی در ماه رمضان

به یک تعبیر می توان گفت که روزه واجب شده است تا فرق بین غنی و فقیر مشخص بشود. زیرا انسان غنی هرچیزی که بخواهد در اختیارش است اما انسان فقیر هرچیزی را که بخواهد نمیتواند در دسترس داشته باشد.

آیا فکر کردیم که در این ماه رمضان، سر سفره افطاری انسان های بی بضاعت و فقیر اصلاً چیزی برای خوردن پیدا میشود یا نه؟!

این داستان را درباره امیرالمؤمنین علیه السلام حتماً شنیدیم. آن زمانیکه برادرش عقیل به نزد آن حضرت آمد و عرض [حاجت] کرد که مقداری بیشتر از بیت المال به من عطا کن. حضرت در جواب او میگوید که فرقی بین من و تو با دیگران نیست.

عقیل برادر امیرالمؤمنین (ع) است اما در نگاه حضرت با دیگر مسلمان ها هیچ فرقی ندارد. امیرالمؤمنین (ع) به عقیل میگوید که تو برادر خلیفه مسلمین هستی و بیت المال در زیر دست علی (ع) هست اما فرقی بین علی (ع) و عقیل و غیر عقیل نیست. لذا نباید که زیاده خواهی کنیم.

سوال اینجاست؛ آیا در جامعه ما هم همینگونه است؟ آیا از موقعیّت هایی که برایمان پیش می آید بعضاً سوء استفاده نمیکینم؟!

اما امیرالمؤمنین (ع) به عقیل فرمود که حواست باشد من و تو همچون مردم هستیم.

یا در جائی دیگر هست که [طلحه و زبیر] روزی با حالت عتاب و خشم به نزد ایشان آمدند و از تقسیم بیت المال در نزد حضرت شکایت کردند که این چه وضع تقسیم بیت المال است؟!

طلحه و زبیر آمدند در نزد امیرالمؤمنین علیه السلام. ایشان گفته بود که بیت المال را به مساوات بین مردم تقسیم کنید. طلحه و زبیر هم آمدند برای گرفتن بیت المال؛ همچون بقیه ناراحت شدند که چرا بیت المال اینگونه تقسیم میشود. با عصبانیّت پرسیدند که این طریقه تقسیم بیت المال را خودتان انجام میدهید یا علی (علیه السلام) به شما گفته است که اینگونه تقسیم کنید.

“گفتند که مگر ما می توانیم از جانب خودمان حرفی بزنیم و یا کاری کنیم. این را ایشان از ما خواسته است.”

آنها ناراحت شدند و گفتند که ما میخواهیم علی علیه السلام را ببینیم. گفتند که امیرالمؤمنین علیه السلام در زمین کشاورزی مشغول کار است. آمدند در زمینی که امیرالمؤمنین علیه السلام آنجا در زیر آفتاب مشغول کار کردن و بیل زدن بودند. به حضرت گفتند که یا علی ما با تو کار داریم. حضرت هم گفت بفرمائید. گفتند اینجا آفتاب است و نمی شود؛ برویم زیر سایه. (بعضی ها حتی تحمّل آفتاب هم ندارند)!

وقتی که زیر سایه رفتند خطاب به حضرت گفتند که یاعلی چرا بین ما و سایر مردم فرق قائل نمی شوی؟! به آنها ۳ دینار و به ما هم ۳ دینار میدهی؟! در زمان فلان خلیفه و خلیفه قبل از او، با ما اینچنین برخورد نمی شد. در زمان تو چه اتفاقی افتاده که با ما اینچنین برخورد میکنی؟!

شروع کردن به اینگونه حرف زدن، که ما سابقه داریم در اسلام؛ ما در رکاب پیغمبر (ص) جنگ ها کردیم. ما در رکاب پیغمبر جنگیدیم و برای سربلندی اسلام زحمت ها کشیدیم، تلاش کردیم؛ و شب و روز نداشتیم. گفتند چرا با ما همچون بقیه برخورد میکنی؟!

امیرالمؤمینن علیه السلام در جواب فرمود:

“آیا سابقه شما در اسلام بیشتر است یا سابقه من علی؟ آیا قرابت من با پیغمبر (ص) بیشتر است یا قرابت شما با پیغمبر؟ آیا من علی بیشتر جهاد کردم و یا شما بیشتر جهاد کردید؟ ”

مگه سابقه ملاک میشود؟! اینکه بگوئیم من برای اسلام بیشتر زحمت کشیدم و بیشتر خاک خوردم.

خب آن که در نزد خدا محفوظ است و خدا اجر تورا میدهد و اجر تو در نزد خدا محفوظ است. اما معنا ندارد که انسان بگوید که در تقسیم بیت المال به من بیشتر بدهید و به او کمتر.

نگاه امیرالمؤمنین علیه السلام اینست ما نگوئیم که سابقه داریم. نگوییم که ما برای اسلام زحمت کشیدیم. نگوئیم که ما برای اسلام خاک خوردیم. خب اجر انسان در پیش خدا محفوظ است اما آیا الآن باید از بیت المال سهم بیشتری انسان بگیرد؟!